Paul Celan In Memoriam...

Paul Celan: In Memoriam...

Σαν σήμερα, 50 χρόνια πριν. Ένας σχεδόν 50χρονος άνδρας βηματίζει στο πλάι του Σηκουάνα. Και μετά ένα σάλτο. Και μετά τίποτα. Ίσως κάποιοι μικροί κυματισμοί στα νερά για κάποια λίγη ώρα. Αυτό ήταν. Τέλος.
Ήταν από τους μεγαλύτερους ποιητές. Όλων των εποχών και όλων των λογοτεχνιών. Για χίλιους λόγους αλλά θα αρκούσε μονάχα ένας: Ο Paul Celan έφτιαξε την δική του γλώσσα (ναι, δεν είναι ο μόνος, αλλά είναι ένας από εκείνους τους λίγους). Σε πρώτη ματιά φαίνεται να γράφει στα γερμανικά, αλλά τα γερμανικά του Τσέλαν είναι τα γερμανικά του Τσέλαν, δεν είναι τα γερμανικά κανενός άλλου. Έχουν πει ότι είναι ο πιο δυσκολομετάφραστος ποιητής, κάποιοι λένε ότι είναι αδύνατον να μεταφραστεί. Το πιστεύω. Όπως πιστεύω κι αυτό που είπε ο Τζώρτζ Στάινερ για τον Τσέλαν, ότι δηλαδή "ο ίδιος ο Τσέλαν μετέφραζε τον εαυτό του στην γλώσσα του πρωτοτύπου". Ο Τσέλαν όπως κι ο Τρακλ εξακτίνησαν την ανθρώπινη γλώσσα (και όχι μόνο την γλώσσα στην οποία έγραψαν) σε άλλη διάσταση, σε άλλες σφαίρες.
Η ποίηση του έρχεται από αλλού γιατί και η γλώσσα του έρχεται από αλλού. Που πάει όμως; Εκεί που πάει κάθε μεγάλη ποίηση: Που; Μα μην επιμένετε, δεν ξέρω...
Ο ποιητής Εβραίος στην καταγωγή, έζησε όλη τη ναζιστική φρίκη, οι γονείς του εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το διάσημο ποίημα του "η Φούγγα του θανάτου" μιλάει ακριβώς γι' αυτά τα πράγματα (και φυσικά όχι μόνο, όπως κάθε μεγάλο ποίημα). Για το σημερινό μικρό μνημόσυνο εγώ θα επιλέξω όμως ένα άλλο, το ποίημα με τον τίτλο:

Ψαλμός

Κανένας δεν μας πλάθει ξανά από
χώμα και πηλό,
κανένας δεν ευλογεί τη σκόνη μας.
Κανένας.

Δόξα σοι ο Κανένας
Για την αγάπη σου θέλουμε
ανθίσει.
Σ’ εσέναν
απέναντι.

Ένα Τίποτα
ήμαστε, είμαστε, για πάντα
θα μείνουμε, που ανθίζει:
του Τίποτα, του
Κανενός το ρόδο.

Mε
το στύλο φως ψυχής,
το στήμονα έρημο ουρανού,
τη στεφάνη κόκκινη
από τη λέξη πορφύρα, που τραγουδούσαμε
πάνω, ω πάνω

απ’ τ’ αγκάθι.

(η μετάφραση είναι του Χρήστου Λάζου)

Ο Paul Celan πριν από εκείνο το σάλτο στον Σηκουάνα, είχε κερδίσει ήδη την μοναδική αθανασία που μπορεί να κερδίσει ο άνθρωπος.